#ตัวเล็ก จึงทวนกระแสง่าย
ผมนึกรู้สึกขอบคุณสภาพที่เป็นอยู่ ในบ้านหลังน้อย งานเล็กๆ กลุ่มคนไม่มาก ระหว่างนั่งลำพังท่ามกลางค่ำคืน สรรพเสียงต่างๆ เดินทางมาทักทาย ถ้าเราส่งเสียงดังหรือทำตัวใหญ่โต คงยากหาโอกาสฟังเสียงจากเจ้าตัวกระจิดริดที่ร้องเพลงกล่อมดาว อีกลูกหมาที่ร้องมาแต่ไกลบอกกล่าวว่าการเกิดนั้นเป็นทุกข์ แต่เสียงก็น่ารักนัก
ผมรู้สึกขอบคุณที่ยังคงตัวเล็ก… การบ่มใจให้เป็นสุขแท้ มันเป็นสิ่งที่ทวนกระแส เหมือนวิ่งต้านทานลม ผมเคยคิดว่าการทวนกระแสคือการทำตัวให้แตกต่าง และ เชื่อมั่นสิ่งที่ดีกว่าที่คนทั่วไปหลายคนไม่สนใจ แต่การทวนกระแสที่ทำให้ใจเป็นสุขและช่วยเหลือผู้คนได้มากมิใช่สิ่งเหล่านั้น แต่เป็นกระแสของจิตที่ถูกพัดพาด้วยเหตุของความทุกข์ ซึ่งเราต้องย้อนทวน
เปรียบเป็นกระแสลม เราจะวิ่งฝ่าลมต้านได้ ต้องย่อตัวให้เล็ก ค้อมกายลง เพื่อลดพื้นที่ต้านทาน ถ้าเราเอาตนเป็นที่ตั้ง ฝ่าลมต้านไปทื่อๆ มันย่อมยาก
ชีวิตที่เอื้อให้เราตัวเล็ก เปิดโอกาสให้เราเป็นสุขแท้จากการทวนกระแสของจิตใจ จากการถูกความอยากและการยึดมั่นโน้มนำ ให้เราว่ายวนในบ่วงทุกข์ราวไม่สุดสิ้น ตัวเล็กเพื่ออยู่อย่างทวนกระแสในตัวตน หยั่งเห็นสิ่งละอันพันละน้อยที่ใครหลายคนละเลย
เพราะเราตัวเล็กจึงทำสิ่งที่ละเอียดอ่อนง่าย คิดเปรียบเปรยคนเรานี่น่าอิจฉามดแมลง เล็กกระจิ๋วแต่สามารถสำรวจชีวิตได้ลึกซึ้ง บางทีหนทางตีบตันสำหรับเราผู้ตัวใหญ่กว่า แต่พวกเขาเหล่านี้อาจเห็นช่องทางผ่านไปได้ง่าย
ผมขอบคุณความตัวเล็กที่เปิดโอกาสให้ได้เรียนและได้สอนกับคนตัวเล็ก ผู้ซึ่งมีใจที่เปิดรับโลกกว้าง และพร้อมขัดเกลาตนอย่างอ่อนน้อม ความอ่อนน้อมและอ่อนโยนของผู้เรียนย่อมเป็นแบบอย่างแก่ผู้สอนด้วย รายได้เล็กๆ น้อยๆ ก็ทำให้เราไม่อวดโอ่ตนจนเป็นความรำคาญแก่ชีวิต
นึกถึงอาจารย์ท่านบอกว่า “เอ็งนี่ดีนะ ยังไม่ดังมีเวลาได้อ่านหนังสือ พี่นี่ดังแล้วแทบไม่มีเวลาอ่าน”
แล้วนึกคุณพยาบาลที่ร่วมทำงานด้วยกัน บอกแกมหยอกไม่นานนี้ “ที่จริงอาจารย์โอเล่ดังนะ แต่เพราะอยู่กับหนูเลยไม่ดัง” ผมจึงตอบกลับว่า “แปลว่าที่จริงไม่ดังอยู่แล้ว” ก่อนยิ้มหัวเราะ
คุณพยาบาลคนนี้ทำงานในหน้าที่ที่ผู้ร่วมอาชีพในหน่วยงานมองว่าไม่ช่วยให้ก้าวหน้า “ไม่มีอนาคต” ผมมาช่วยในบางโอกาสอย่างไม่มีรายรับเพิ่ม แต่การที่เราเลือกทำสิ่งเล็กกับคนตัวเล็กตัวน้อยในสังคม ทำให้เราเห็นความสุขง่ายงามของคนไข้ที่มาโรงพยาบาลแล้วยิ้มยิงมุกแก่กัน ไม่ต้องใช้เงินจำนวนมากมายคว้าความสุขราคาแพงในเมืองหรือต้องคอยยกตัวสูงกว่าใคร
ยิ่งเราตัวใหญ่ขึ้น ความสุขก็ยิ่งกลายเป็นของยาก เราจะมีเงื่อนไขต่างๆ เป็นกรอบให้ตัวเองและชีวิต เช่นว่า ฉันจะมีความสุขได้เมื่อฉันทำงานครบห้าวันในแต่ละสัปดาห์แล้วดูโทรทัศน์อยู่ที่บ้านในวันหยุดสองวัน ฉันจะมีความสุขได้เมื่อได้ทานอาหารร้านหรูและไปเที่ยวไกลๆ หรือ ฉันจะมีความสุขได้เมื่อทุกอย่างเป็นไปตามที่ฉันหวัง เพราะเมื่อเราตัวใหญ่ เราก็จะมองแต่สิ่งที่ใหญ่และพิเศษ เมื่อสายลมแห่งความอยากพัดพาตัวตนโตๆ ก็พร้อมที่จะเอียงและกระทั่งล้มลง ขณะที่ต้นข้าวไหวเอน และนกกระจอกบินถลา
ยิ่งตัวใหญ่ มุมมองเราก็จะยิ่งแคบลง เห็นขีดจำกัดมากมาย เห็นโลกเล็ก เราก็ยิ่งเรียนรู้จากชีวิตได้น้อยเพราะใจยึดมั่นว่ารู้แล้ว เราก็จะพลอยตัดสินสิ่งต่างๆ ไปตามใจตัว เพราะหัวใจยังไม่อาจทวนกระแสของความหลงที่พัดให้หมุนคว้างดังใบไม้ปลิว
ขอบคุณความทุกข์ เพราะความทุกข์เป็นเหมือนน้ำหนักที่กดทับ ผมรู้สึกหนักทุกครั้งที่ทุกข์เกิดเช่นเดียวกับคนธรรมดาทั่วไป แทนที่เราจะแบกมันขึ้นแล้วทำให้ชีวิตยุ่งยาก ผมยอมให้ทุกข์นั้นทับลงมา เพราะมันทำให้เราเล็กลง แล้วทุกข์ที่ถมทับก็ย่อมไหลออกไปเอง พอยิ่งเล็กเรายิ่งถูกทับยาก เมื่อทุกข์เกิด น้ำหนักให้แบกก็ลดน้อย ยิ่งตกเพราะความพลาดพลั้งเราก็ไม่เจ็บเท่าไร เพราะน้ำหนักของตัวตนเป็นเหตุให้แรงตกกระทบมีมากขึ้น
อยู่อย่างหวังให้ตัวเล็กลง เป็นสุขกว่าวิ่งวุ่นออกไปไขว่คว้าสรรพสิ่งมาเติมเต็ม เป็นชีวิตพึงปรารถนากว่าโด่งดังแต่มิอาจพบสงบใจ
ผมเคยคิดมาตั้งแต่เด็กว่าจะเปลี่ยนแปลงสังคมได้อย่างไร เคยคิดถึงทฤษฏีและใฝ่หาวิธีการอันพิเศษต่างๆ ผ่านทางจินตนาการ หนังสือ การเขียน และโครงการ แต่วันนี้คำตอบหนึ่งที่พบคือการทวนกระแสของจิตใจ เพราะสังคมทั่วไปก็ตกอยู่ภายใต้กระแสเดียวกัน ถ้าเราจะเปลี่ยนแปลงสภาพสังคมที่ความโลภ โกรธ และหลงเป็นพื้นฐาน เราคงมิอาจทำสำเร็จได้ด้วยการเอาตัวตนที่ใหญ่โตเข้าต่อกร คุณค่าสิ่งดีงามก็เป็นทุกข์แก่ตนและผู้อื่นได้เมื่อหลงมัวเมาในตนเอง เราก็จะเหมือนเหล่าฮีโร่ในหนังฝรั่งที่พยายามช่วยผู้คน แต่ตนเองกลับก่อความเสียหายไปทั่วและวิวาทกันเอง ตัวตนใหญ่โตไม่ใช่คำตอบของการเปลี่ยนชีวิตและสังคม
การอบรมสมัยใหม่ ค่านิยมปัจจุบัน กระทั่งการทำบุญและปฏิบัติธรรมบางแบบ ส่งเสริมให้เราอยากใหญ่ขึ้น ตัวโตขึ้น เพื่อหวังอำนาจวิเศษดลบันดาลชีวิตอย่างที่ปรารถนา สื่อสังคมออนไลน์ก็หมายมั่นให้เราหวังยอดคนกดชอบ กดแชร์ และยอดชม แต่ยิ่งใหญ่เพียงใดเราก็ต้องพลอยเปรียบตนเองกับผู้อื่น ความสงบใจที่เกิดจากการพึงพอใจก็ยิ่งลดน้อย ตัวใหญ่ก็ยิ่งต้องบำรุงด้วยความอยากมากหลาย ทุกข์เพราะใหญ่ไม่พอยังต้องทุกข์เพื่อรักษาตัวตนให้เท่าเดิมหรือมากกว่า นี่ไม่ใช่สุขแท้เลย
เมื่อค้อมกายใจ สายลมที่พุ่งประทะไม่มากสักเท่าไร พายุอาจโค่นต้นไม้ แต่มดยังเดินอยู่ตามธรรมชาติ เพราะตัวนิดจึงรอดจากตาข่ายที่ชาวประมงหว่านแหและรอดจากสายตาผู้ล่าตัวใหญ่กว่า ปัญหาใหญ่ไม่ต้องสู้ด้วยกำลังที่มากก็ผ่านพ้นได้ ยิ่งตัวเล็กเรายิ่งเห็นความสวยงามและความกว้างใหญ่ของชีวิต
๑ สิงหาคม ๒๕๕๙
ครูโอเล่
คอลัมน์ “ไกด์โลกจิต”